Po miesiącach negocjacji między Serbią, a francuską firmą Dassault Aviation 29 sierpnia w końcu udało się podpisać umowę dot. zakupu 12 samolotów Rafale. Umowa podpisana została przez ministra obrony Serbii Bratislava Gasicia i prezesa Dassault Aviation Erica Trappiera. Umowa poza zakupem 12 samolotów obejmuje także kompletny pakiet logistyczny, silniki zapasowe i części zamienne. Nowe francuskie samoloty mają zastąpić stare czternaście MiG-29 i siedemnaście J-22 Orao.
Jak powiedział prezydent Serbii Vučić: „Serbia będzie posiadać tuzin zupełnie nowych samolotów... przyczyni się to do znacznego zwiększenia zdolności operacyjnych naszej armii”. „Jesteśmy szczęśliwi, że zostaliśmy częścią klubu Rafale”.
Macron, który przybył do Serbii z dwudniową wizytą z najwyższymi honorami państwowymi, powiedział, że w ciągu ostatnich pięciu lat stosunki między Serbią a Francją przeżyły nową poprawą. Macron nazwał tę umowę „historyczną i ważną” i stwierdził, że jest ona dowodem „strategicznej odwagi” Serbii.
„Unia Europejska potrzebuje silnej i demokratycznej Serbii u swego boku, a Serbia potrzebuje silnej, suwerennej Europy, która będzie bronić jej interesów” – powiedział Macron. „Miejsce Serbii jest w UE i ma ona do odegrania rolę, aby być przykładem dla całego regionu”.
Zakup samolotów Rafale jest największą transakcją zbrojeniową od czasu uzyskania przez Serbię niepodległości od Czarnogóry w 2006 roku. Vucic powiedział, że Serbia zapłaci za samoloty w dwóch transzach po 421 mln euro w 2024 i 2025 roku.
Francuski dziennik Lemonde napisał, że Serbia do 2029 roku otrzyma dziewięć samolotów jednomiejscowych i trzy dwumiejscowe cytując dyrektora generalnego Dassault Erica Trappiera. Z kolei prezydent Serbii dodał, że samolot zostaną dostarczone z rakietami powietrze-powietrze średniego zasięgu MICA produkowanymi przez francuską MBDA.
Czy Serbia przekaże tajne informacje dot. Rafale Rosji?
W sprawie sprzedaży samolotów istniały obawy, że Serbia przekaże technologię Rosji. Tutaj trzeba przypomnieć, że Serbia przez lata współpracowała z Moskwą i wykorzystywała uzbrojenie produkcji radzieckiej/rosyjskiej. Kraj ten także odmówił przystąpienia do międzynarodowych sankcji przeciwko Moskwie za inwazję na Ukrainę.
Macron zapytany, czy umowa na samoloty bojowe obejmuje ograniczenia dotyczące udostępniania przez Serbię technologii Rafale Rosji, lub wykorzystania sprzętu wojskowego na Bałkanach, Macron odpowiedział, że umowa obejmuje „pełne gwarancje, takie jak w przypadku każdej umowy obronnej”, nie wdając się w szczegóły.
Vučić odrzucił wszelkie obawy państw zachodnich dotyczące możliwości przekazania Rosji technologii przez Serbię ze względu na tradycyjne bliskie związki tego bałkańskiego kraju z Moskwą.
„Po raz pierwszy w historii Serbia ma zachodnie odrzutowce” – powiedział Vučić. „Chcesz mieć Serbię jako partnera, a potem wyrażasz podejrzenia?”
Już w 2022 roku, po inwazji Rosji na Ukrainie, Serbia zaczęła się trochę dystansować od Rosji (jednak nie poparła sankcji na Rosję) i zaczęto mówić o potencjalnym zakupie od 6 do 12 samolotów Rafale, a także 12 używanych w przyszłości, ale pierwsze sygnały o potencjalnej sprzedaży francuskich samolotów pojawił się pod koniec 2021 roku. Jednak to właśnie w 2022 roku pojawiła się kwestia zakupu samolotów przez Serbię.
Serbia już wcześniej zwracała się do Francji ws. zakupów wojskowych. Podczas wizyty prezydenta Francji Emmanuela Macrona w Serbii w lipcu 2019 roku, podpisano pięć umów dot. zakupu uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Najważniejsze z nich dotyczyły współpracy z francuską firmą MBDA w zakresie systemów rakietowych przeciwlotniczych Mistral. Serbia otrzymała systemy Mistral w styczniu 2023 roku – z ponad dwuletnim opóźnieniem. Według bazy danych SIPRI (Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem) Serbia w 2021 roku zamówiła we Francji dziesięć systemów radarów Ground Master-200. Jak podało Politico, dwa z tych systemów radarowych, wyprodukowane przez francuską firmę Thales, znajdowały się w Serbii do lutego 2024 r. Według bazy danych SIPRI pozostałe systemy radarowe powinny dotrzeć do Serbii w tym roku. Belgrad zakupił także produkowane przez Airbusa trzy śmigłowce H125M, dziewięć lekkich śmigłowców H145M i dwa samoloty transportowe C-295. W ciągu ostatnich kilku lat Serbia kupowała broń i systemy wojskowe od różnych krajów. Według danych Międzynarodowego Instytutu Badawczego w Sztokholmie, Serbia przewodzi Bałkanom Zachodnim pod względem wydatków wojskowych. W latach 2018–2022 wydał ponad 1,4 miliarda dolarów. Prezydeent Vucic kilkakrotnie zapowiadał kontynuację wydatków wojskowych, na które w tym roku zostanie przeznaczonych blisko 740 mln euro.
Serbia decydując się na zakup Rafale dołącza do Chorwacji, Egiptu, Grecji, Indii, Indonezji, Kataru i Zjednoczonych Emiratów Arabskich jako importerów francuskiego odrzutowca.
Podpisano także inne umowy
Oprócz umów dotyczących samolotów Rafale, przedstawiciele obu krajów podpisali umowy i oświadczenia o zamiarze dotyczące rolnictwa, edukacji, opieki zdrowotnej, górnictwa i energetyki jądrowej.
Vučić powiedział, że „błagał” prezydenta Francji, aby opracował porozumienie w sprawie potencjalnej współpracy w programach nuklearnych. „Jeśli Serbia nie skorzysta z energii jądrowej, za dziesięć lat nie będzie miała wystarczającej ilości energii elektrycznej” – powiedział Vučić.
