Osiemdziesiąt lat temu pod Monte Cassino. Oddali Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce...

2024-01-17 16:00

17 stycznia 1944 r. rozpoczęła się jedna z największych bitew na froncie włoskim, bitwa o drogę na Rzym, na przeszkodzie do którego, stała silnie obsadzone przez Niemców miasto Cassino i Monte Cassino. Po nieudanych szturmach Brytyjczyków, Amerykanów i Marokańczyków, 18 maja żołnierze 2. Korpusu Polskiego, zdobyli klasztorne wzgórze. Tej chwili nie dożyło 923 żołnierzy 2. Korpusu Polskiego dowodzonego przez gen. Władysława Andersa…

2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych. Na Polskim Cmentarzu Wojskowym, u podnóża Monte Cassino, pochowano 1115 żołnierzy. Zgodnie ze swoją ostatnią wolą w roku 1970 spoczął tu dowódca 2. Korpusu, a w 2011 r. – pochowano jego żonę, Irenę Anders.

To gen. Anders zdecydował, że polegli w bitwie spoczną w tzw. Dolnie Śmierci rozłożonej pomiędzy Monte Cassino a Wzgórzem 593. To w tym miejscu Polacy toczyli najcięższe walki. Architekturę cmentarza zaprojektowali Wacław Hryniewicz i Jerzy Skolimowski. Przy budowie pracował pluton polskich saperów oraz paruset robotników włoskich pod kierownictwem inż. Tadeusza Muszyńskiego. 1 września 1945 r. cmentarz oficjalnie zaistniał.

Kamienne groby żołnierskie umieszczono na dziewięciu tarasach. Na najwyższym góruje kamienny ołtarz. Powyżej cmentarza (593 m npm) weterani wznieśli pomnik z obeliskiem, poświęcony pamięci żołnierzy 3. Dywizji Strzelców Karpackich. Na obelisku widnieje napis: „Za naszą i waszą wolność my, żołnierze polscy, oddaliśmy Bogu ducha, ciało ziemi włoskiej, a serca Polsce". Do grobu pod pomnikiem złożono (w 1980 r.) urnę z prochami dowódcy 3. DSK gen. Bronisława Bolesława Ducha.

Kilka kilometrów od miasta Cassino, w miejscowości Caira, w latach 50. wybudowano cmentarz żołnierzy niemieckich, poległych nie tylko obronie Monte Cassino, ale wszystkich, którzy zginęli w walkach w południowych Włoszech w obronie Tysiącletniej Rzeszy. To miejsce spoczynku dla 20 076 niemieckich żołnierzy.

Zwycięstwo w bitwie o Monte Cassino, nazywaną często „bitwą narodów”, było udziałem wszystkich w niej uczestniczących, a zwieńczeniem tego wysiłku był skuteczny szturm polskich żołnierzy na niemieckie pozycje, bronione przez wielu… Ślązaków w służbie niemieckiej. Oto kalendarium tych zmagań (wg PAP).

Rok 1943. 21 lipca. Rozkazem poległego kilkanaście dni wcześniej Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego został utworzony 2. Korpus Polski. Formacja liczyła ok. 50 tysięcy żołnierzy.

20 grudnia. Polscy żołnierze z 1. Samodzielnej Kompanii Komandosów po raz pierwszy starli się z siłami niemieckimi nad rzeką Sangro.

Rok 1944/ 17 stycznia. Żołnierze 1. Samodzielnej Kompanii Komandosów pod dowództwem majora Władysława Smrokowskiego, we współpracy z Brytyjczykami, zdobyli wzgórze pasma Monti Aurinci, które wznosiło się nad rzeką Garigliano. Bój uważany jest za pierwszy epizod wielotygodniowej bitwy o Monte Cassino.

23 stycznia. Po pięciodniowych walkach Brytyjczycy sforsowali rzekę Garigliano.

26 stycznia. Na pole bitwy o Monte Cassino docierają oddziały amerykańskie.

17 lutego. Klasztor na Monte Cassino opuścił jego opat brat Gregorio Diamare. Wcześniej ewakuowani zostali pozostali zakonnicy oraz bezcenne zbiory dóbr kultury.

20 lutego. Oddziały niemieckich strzelców spadochronowych obsadziły ruiny zburzonego w wyniku nalotów klasztoru na Monte Cassino.

22 lutego. Na wieść o przemówieniu premiera Winstona Churchilla w brytyjskiej Izbie Gmin, dotyczącym podjętych w Jałcie dotyczących oddania polskich Kresów Związkowi Sowieckiemu, dowódca 2. Korpusu Polskiego gen. Władysław Anders zwołał naradę podległych sobie oficerów. Anders określił działania aliantów jako krzywdę wyrządzoną Polsce, ale podtrzymał decyzję o kontynuowaniu walki u boku sojuszników na froncie włoskim. Działanie w kolejnych dniach paraliżowały wielkie ulewy.

15 marca. W ramach operacji „Dickens” 575 bombowców oraz 200 myśliwców bombardujących zrzuciło na miasto Cassino (oddalonego o kilka kilometrów od klasztoru – Portal Obronny) i okolice około 1000 ton bomb. Teren został również ostrzelany przez artylerię, która wystrzeliła ponad 10 tysięcy pocisków. Atak doprowadził do zrównania z ziemią całego miasta. Po bombardowaniu na pozycje Niemców w ruinach miasta uderzyły dywizje hinduskie, brytyjskie i nowozelandzkie. Po jedenastu dniach walk wyczerpane siły alianckie zaprzestały ofensywy.

24 marca. Dowódca 8 Armii gen. Oliver Leese podczas spotkania z generałem Andersem zaproponował włączenie 2 Korpusu Polskiego do walk o zdobycie Monte Cassino. Anders wyraził zgodę i rozpoczął przygotowania do zluzowania oddziałów brytyjskich na linii frontu.

8 kwietnia. Podczas odprawy z dowódcami jednostek Korpusu gen. Władysław Anders poinformował ich o planach szturmu na klasztor na Monte Cassino.

23 kwietnia. Oddziały 2. Korpusu Polskiego rozpoczęły zajmowanie pozycji zwolnionych przez siły brytyjskie.

25 kwietnia. W dowództwie 2. Korpusu Polskiego odbyła się narada dowódców, podczas której generał Anders wysłuchał raportów dotyczących przygotowań do szturmu na wzgórze.

29 kwietnia. Gen. Oliver Leese zdecydował, że kolejny atak na Monte Cassino rozpocznie się wieczorem 11 maja.

12 maja. Tuż po północy, po dwugodzinnym ostrzale artyleryjskim, polscy żołnierze rozpoczęli nocny atak w kierunku grzbietu „Widmo”. Z powodu ogromnych strat i zaciętego oporu Niemców Polacy nie osiągnęli żadnych postępów. Gen. Anders zrezygnował z ponawiania kolejnych ataków aż do 15 maja.

13 maja. Brytyjczycy sforsowali rzeki Rapido i Gari.

14 maja. Gen. Władysław Anders zdecydował, że kolejne natarcie rozpocznie się o wschodzie słońca 16 maja. Po konsultacjach data ataku została przełożona na 17 maja.

17 maja. Wieczorem Polacy przełamali niemiecką obronę pod strategicznie położonym Colle San Angelo. W nocy z 17 na 18 maja Feliks Konarski napisał pierwsze zwrotki pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino”.

18 maja. Nad ranem wzgórze Monte Cassino opuścili ostatni zdolni do walki żołnierze niemieccy. W ruinach pozostali wyłącznie ranni i sanitariusze. O 9.50 wysłany w celu potwierdzenia, że nad ruinami klasztoru Niemcy wywiesili białą flagę, polski oddział zawiesił nad gruzami proporzec 12. Pułku Ułanów Podolskich. W południe na Monte Cassino plutonowy Emil Czech, odegrał Hejnał Mariacki. 2. Korpus Polski stracił 923 zabitych i 2931 rannych żołnierzy i oficerów. Siły alianckie straciły 55 tysięcy poległych i rannych. Niemcy stracili ok. 20 tysięcy żołnierzy.

19 maja. Polacy opanowali strategicznie położone wzgórza „575” i „San Angelo”.

20 maja. Dowódca 15 Grupy Armii gen. Harold Alexander skierował do żołnierzy 2. Korpusu Polskiego podziękowania za zwycięstwo w bitwie o Monte Cassino: „Jeżeliby mi dano do wyboru między którymikolwiek żołnierzami, których bym chciał mieć pod swoim dowództwem, wybrałbym Was – Polaków”.

4 czerwca. Wojska amerykańskie bez walki zajęły Rzym.

Sonda
Czy interesujesz się historią Polski?