USA chcą dostępu do ukraińskich złóż metali rzadkich. UE również. Zaistnieje konflikt interesów?

„Chcemy zawrzeć umowę z Ukrainą, na mocy której dostarczą nam to, co im dajemy, wraz z naszymi pierwiastkami ziem rzadkich i innymi rzeczami” – poinformował Trump. –„Chcę mieć zabezpieczenie w postaci pierwiastków ziem rzadkich. Inwestujemy setki miliardów dolarów. Oni mają dużo pierwiastków ziem rzadkich. A ja chcę zabezpieczenia w postaci pierwiastków ziem rzadkich, a oni są gotowi to zrobić”. Język Trumpa jest prosty i bezpośredni.

Czym są pierwiastki ziem rzadkich zwane także metalami ziem rzadkich?

Dlaczego Trumpowi tak zależy na dostępie do ukraińskich zasobów? Wbrew nazwie owe pierwiastki nie występują rzadko w przyrodzie. Rzadko jednak jawią się w czystej postaci; zwykle znajdują się w innych minerałach, co sprawia, że ​​ich wydobycie jest kosztowne i trudne, nie wspominając o przeróbce.

Światowym liderem w wydobyciu tych pierwiastków są Chiny. Generują 60-70 proc. 9podaje się, że nawet i 80 proc.) światowego wydobycia, głównie z Mongolii Wewnętrznej. Na drugim miejscu są USA , za nimi Australia oraz Rosja i Indie.

Jeśli Chiny kontrolują większość światowego łańcucha dostaw, w tym przetwarzanie i produkcję, to w interesie USA jest umniejszyć pozycji Pekinu na tym rynku. Stąd propozycja, z gatunku „nie do odrzucenia”, złożona Ukrainie. Raczej Chiny nie będą zadowolone z takiej współpracy.

Zasoby geologiczne litu Ukraina ma znaczne. Pół miliona ton. Ważne jest jednak to, co można wydobyć w granicach biznesowej opłacalności. Takie zasoby nazywamy przemysłowymi. By je określić trzeba przeprowadzić serię kosztownych badań. Tak działo się w Polsce w czasie tzw. gorączki gazu łupkowego. Wykazano wówczas, że gazu w skałach łupkowych (metanu) mamy sporo, ale obecnie nie opłaca się go wydobywać.

W ukraińskiej ziemi tkwią znaczące zasoby kilkunastu pozostałych pierwiastków ziem rzadkich (REE – Rare Earth Elements). Bez nich nie ma co myśleć o rozwoju nowoczesnych technologii. Bez litu – by na tym przykładzie poprzestać – nie byłoby wszelkiego rodzaju akumulatorów litowo-jonowo-polimerowych. Pamiętać należy, że takie akumulatory nie zasilają wyłącznie urządzeń cywilnych.

Według szacunków Forbesa z roku 2023 łączna wartość surowców mineralnych na Ukrainie szacuje się na 15 bln USD., a szczególnie bogate w nie są trzy obwody – doniecki, dniepropietrowski i ługański.

Problem w tym, że to regiony prawie całkowicie kontrolowane przez Rosję. Potężny potencjał mają także rejony pod zarządem ukraińskim: żytomierski i krzyworoski.

Te bilionowe wyceny powodują u laików zawrót głowy. Fachowcy tym się tak nie ekscytują. Choćby dlatego, że w ubiegłym roku ceny pierwiastków ziem rzadkich były na… zniżce. A to z powodu dużych zapasów. Eksperci uważają, że będą zwyżkować jeśli nie w tym to przyszłym roku, gdy zapasy skończą się. Poza tym eksploatacja ukraińskich złóż to nie kwestia nawet przyszłego roku. Górnictwo to branża kapitałochłonna i czasochłonna.

Unia Europejska też jest zainteresowana ukraińskimi zasobami surowców krytycznych

Co w ukraińskiej ziemi jest tak cennego, że interesuje się tym żywo Donald Trump? Tu posłużę się tym, co Związek Przedsiębiorców i Pracodawców przedstawił w swoim memorandum: „Polityka surowcowa Ukrainy. Surowce strategiczne i metale ziem rzadkich”.

• Tytan – Ukraina jest w pierwszej dziesiątce państw posiadających udokumentowane złoża tytanu na świecie i zarazem zapewnia 7% światowego wydobycia (dane z 2021 r.). Obecnie na Ukrainie tytan wydobywa się wraz z ilumenitem, rutylem i cyrkonem w sześciu złożach, z których pozyskuje się rocznie 900 tys. ton koncentratu zawierającego 350 tys. ton tytanu. Prywatyzowana jest spółka będąca największym producentem i przetwórcą tytanu w Europie tj. JSC United Mining & Chemical Company.

• Lit, wczesniej wspomniany. Aktualnie nie jest wydobywany, ale jego zasoby stanowią jedną trzecią złóż Europy. Zidentyfikowane są trzy złoża tlenku litu, które będzie można zagospodarować. Jedno ze złóż jest już objęte koncesją UkrLithiumMining LLC.

• Tantal, niob, beryl. Zostały zidentyfikowane w sześciu złożach. Przy czym tantal i niob występuje również przy złożach tytanu, jako produkt uboczny. Beryl występuje w złożu Perzhanske, gdzie znajduje sie 15.3 tys. ton tlenku berylu, wraz z m.in. tantalem, niobem, cyrkonem, cyną, molibdenem, litem oraz cynkiem. Koncesję na to złoże od 2019 r. posiada firma BGV Group.

• Kobalt. Występuje w 12 złożach w których znajduje się 9 tys. ton tego pierwiastka. Na Ukrainie przetwarza się duże ilości sprowadzanego kobaltu i niklu, czym zajmuje się firma Pobuzhsky Ferronickel Plant.

• Grafit. Ukraina ma jedne z pięciu największych złóż, oszacowane w zasobach geologicznych udokumentowanych na 19 mln ton rudy. Z sześciu złóż wydobywa się obecnie 5 tys. ton grafitu rocznie w postaci koncentratu. Koncesję na te złoża posiada obecnie australijska firma Volt Resources.

Memorandum powstało w 2023 r. Jak widać Kijów już wydał w kilku przypadkach koncesje na wydobycie zagranicznym inwestorom. Do wzięcia są koncesję na poszukiwanie i eksploatację złóż litu.

W 2021 r. Ukraina podpisała memorandum o partnerstwie strategicznym w zakresie poszukiwania i eksploatacji metali ziem rzadkich z Unią Europejskiej. Jakoby Ukraina gotowa jest zaakceptować ofertę Trumpa – pomoc wojskowa za dostęp do jej surowców naturalnych. Z drugiej strony aspirując do członkostwa w Unii Europejskiej musi dotrzymywać wcześniej złożonych zobowiązań. I tu może dojść do konfliktu interesów, ale ciężko prognozować cokolwiek w tej materii, gdy umowy dotyczące górnictwa surowców strategicznych nie są jawne. Jakby nie patrzeć, to rywalizacja o rynek surowców krytycznych znów przyspiesza...