Dania wzmacnia obronę powietrzną. Zakup systemów od Niemiec i Francji po latach zaniedbań

Spis treści

1. Dania inwestuje w obronę powietrzną po dekadach zaniedbań
2. Szczegóły zakupu systemów obrony powietrznej
3. Krytyka zakupu różnych systemów
4. Jak zbudowana jest Polska obrona powietrzna?
5. Co to jest System IRIS-T SLM?
6. Co to jest System VL MICA?
7. Co to jest NASAMS?
8. Co to jest system Patriot?

Dania inwestuje w obronę powietrzną po dekadach zaniedbań

Dania zlikwidowała obronę naziemną na początku XXI wieku, uznając, że po upadku muru berlińskiego nie ma już zagrożenia atakiem z powietrza. Sytuacja zmieniła się po pełnoskalowym rosyjskim ataku na Ukrainę w 2022 roku, co skłoniło duński rząd do ponownej inwestycji w obronę powietrzną.

Troels Lund Poulsen, szef resortu obrony Danii, podkreślił na konferencji prasowej:

"Nowe systemy będą stopniowo wprowadzane od końca 2025 r. do początku 2027 r. i zostaną rozmieszczone na całym terytorium kraju w zależności od potrzeb".

Wspomniał on także o rosnącym zagrożeniu ze strony Rosji. Premier Mette Frederiksen w lutym powiedziała, że ​​Dania przeznaczy dodatkowe 50 miliardów koron (7 miliardów dolarów) na wydatki na obronę w ciągu najbliższych dwóch lat, wzywając wojsko do „kupowania, kupowania, kupowania”.

Na wiosnę duński rząd zatwierdził dwutorowy proces pozyskiwania naziemnych systemów obrony powietrznej. Pierwsza faza koncentruje się na pilnym zakupie tymczasowych systemów w celu wypełnienia najbardziej krytycznych luk w obronie powietrznej, podczas gdy druga obejmuje pracę nad trwałym rozwiązaniem. Decyzja w sprawie ostatecznych długoterminowych systemów ma zostać podjęta w tym roku.

Szczegóły zakupu systemów obrony powietrznej

Rząd Danii nabędzie systemy obrony powietrznej krótkiego zasięgu (40-50 km) od niemieckiej firmy Difl Defence oraz francuskiej MBDA, a także wydzierżawi tego rodzaju sprzęt od norweskiego Kongsberga. Zakup obejmuje systemy krótkiego zasięgu, a w przyszłości planowany jest również zakup systemu obrony powietrznej dalekiego zasięgu (150 km), takiego jak amerykański Patriot. Rząd zapowiedział wcześniej, że także tego rodzaju infrastruktura obronna zostanie zakupiona, ale w późniejszym terminie.

Inwestycję sfinansuje tzw. fundusz akceleracyjny o wartości 50 mld koron (6,7 mld euro), utworzony na początku br.

Jak ujawniło ministerstwo obrony Danii, na zapytanie ofertowe dotyczące systemów obrony powietrznej odpowiedziało 10 koncernów zbrojeniowych, w tym również m.in. z Włoch, Turcji oraz Izraela. Tym samym Dania nabędzie system IRIS-T SLM od niemieckiej firmy Diehl Defence, system VL MICA od MBDA France i wydzierżawi system NASAMS od norweskiej firmy Kongsberg. Całkowity koszt pakietu przekracza 6 miliardów koron duńskich (około 800 milionów euro).

Krytyka zakupu różnych systemów

Według duńskich mediów zakup dwóch różnych sprzętów oraz dzierżawa trzeciego nie jest optymalna, ponieważ oznacza konieczność szkolenia wojska do obsługi różnych systemów. "Świadczy to o tym, jak trudno dziś nabyć uzbrojenie" - skomentowano.

Jak zbudowana jest Polska obrona powietrzna?

Polska obrona powietrzna opiera się na wielowarstwowym systemie, który obejmuje systemy rakietowe, radary, centra dowodzenia oraz zintegrowane sieci dowodzenia i kontroli.

Systemy średniego zasięgu (program WISŁA):

Dwie baterie systemu Patriot z radarem AN/MPQ-65, pociskami PAC-3 MSE i systemem dowodzenia IBCS (Integrated Battle Command System), dostarczone w ramach I fazy programu. System osiągnął wstępną gotowość operacyjną w 2024 roku. Sześć kolejnych baterii jest w trakcie negocjacji (faza II). Patriot zapewnia zwalczanie celów na odległość do 100–120 km i pułapie do 20 km, w tym pocisków balistycznych i manewrujących.

Systemy krótkiego zasięgu (program NAREW):

Dwie baterie „Mała Narew” oparte na brytyjskich pociskach CAMM (zasięg do 25 km), zintegrowane z polskimi radarami Soła i systemem kierowania ogniem Zenit. System jest w stanie zwalczać wiele celów jednocześnie, w tym pociski manewrujące i drony. Planowana jest dalsza rozbudowa z wykorzystaniem pocisków CAMM-ER o większym zasięgu.

Systemy bardzo krótkiego zasięgu:

• Piorun i Grom: Przenośne zestawy rakietowe (MANPADS) produkowane w Polsce, skuteczne przeciwko nisko latającym celom (zasięg 5–6,5 km). Piorun to zmodernizowana wersja Gromu, sprawdzona w warunkach bojowych, m.in. na Ukrainie.
• Poprad: Mobilne wyrzutnie z pociskami Grom/Piorun, zintegrowane z sensorami optoelektronicznymi, zapewniające autonomiczną obronę na krótkim dystansie.
• Pilica+: System łączący działa ZU-23-2 (23 mm) z pociskami Grom/Piorun, wspierany przez radary i zautomatyzowane stanowiska dowodzenia Zenit-MP+. Używany do ochrony obiektów i jednostek w bezpośrednim sąsiedztwie.

Co to jest System IRIS-T SLM?

System IRIS-T SLM (Infra Red Imaging System – Tail/Thrust Vector Controlled, Surface Launched Medium Range) to zaawansowany, mobilny system obrony powietrznej średniego zasięgu, opracowany przez niemiecką firmę Diehl Defence, oparty na pocisku powietrze-powietrze IRIS-T. Pocisk osiąga zasięg do 40 km i pułap 20 km, wykorzystując naprowadzanie termiczne z szukaczem podczerwieni, wsparte nawigacją GPS/INS w początkowej fazie lotu oraz dwukierunkowym łączem danych. Dzięki silnikowi z wektorowaniem ciągu i prędkości Mach 3 zapewnia wysoką manewrowość.

Głowica odłamkowo-burząca z zapalnikiem zbliżeniowym i uderzeniowym skutecznie niszczy cele, w tym samoloty, śmigłowce, drony, pociski manewrujące i balistyczne krótkiego zasięgu. System obejmuje wyrzutnie na podwoziu ciężarówki MAN 8×8, mieszczące 8 pocisków w kontenerach, zgodnych z ramami ISO, co ułatwia transport drogowy, kolejowy, morski lub lotniczy. Wykorzystuje radar Hensoldt TRML-4D (AESA) o zasięgu detekcji do 120 km dla samolotów i 60 km dla rakiet hipersonicznych, zdolny do śledzenia 1500 celów i wyposażony w system IFF. Możliwa jest integracja z innymi radarami, jak CEA CEAFAR czy Saab Giraffe 4A. Centralnym elementem jest Tactical Operations Center (TOC), koordynujący operacje i integrujący dane przez łącza radiowe lub światłowodowe. System zapewnia ochronę 360°, zwalcza szerokie spektrum zagrożeń, w tym cele stealth, i jest wysoce mobilny, wspierany przez pojazdy logistyczne i warsztaty.

Co to jest System VL MICA?

System VL MICA (Vertical Launch Missile d’Interception, de Combat et d’Auto-défense) to krótkiego zasięgu, naziemny i morski system obrony przeciwlotniczej, opracowany przez konsorcjum MBDA. Bazuje na pocisku powietrze-powietrze MICA, przystosowanym do pionowego startu. Jest przeznaczony do ochrony kluczowych obiektów cywilnych i wojskowych oraz wsparcia sił lądowych i morskich przed szerokim spektrum zagrożeń powietrznych, działając w każdych warunkach pogodowych, w dzień i w nocy.

Pocisk MICA, kluczowy element systemu, wyróżnia się unikalną zdolnością do stosowania dwóch wymiennych głowic naprowadzających: termicznej (IR) lub aktywnej radiolokacyjnej (RF). Dzięki temu jest odporny na zakłócenia (IRCM/ECM) i skuteczny przeciwko celom o niskim przekroju radarowym, takim jak samoloty, śmigłowce, drony, pociski manewrujące, bomby kierowane czy rakiety przeciwokrętowe. Pocisk waży 112 kg, osiąga prędkość do 3 Machów, ma zasięg do 20 km (w wersji NG niemal dwukrotnie większy) i pułap do 9 km. Wyposażony jest w sterowanie wektorowaniem ciągu, co zapewnia wysoką manewrowość, oraz system „wystrzel i zapomnij” z autonomicznym naprowadzaniem i możliwością blokady celu po starcie (LOAL). Wersja NG wprowadza silnik dwuimpulsowy dla większej manewrowości na dużych odległościach, zwiększoną ilość paliwa oraz zmodernizowaną elektronikę zmniejszającą koszty utrzymania.

System lądowy składa się z centrum operacyjnego (Tactical Operations Centre – TOC/PCP), które zarządza dowodzeniem, planowaniem misji i integracją z nadrzędnymi systemami obrony. TOC kontroluje radar trójwymiarowy (np. Thales Ground Master) oraz od 3 do 6 wyrzutni pionowych zamontowanych na ciężarówkach o ładowności 5 ton (np. ACMAT). Każda wyrzutnia mieści 4 pociski w dowolnej kombinacji IR/RF. W wersji morskiej (VL MICA-M) pociski są odpalane z kontenerów lub wyrzutni Sylver A35, integrując się z systemami bojowymi okrętów, bez potrzeby dedykowanego systemu kierowania ogniem, co zapewnia pokrycie 360°.

System jest wysoce mobilny, łatwy w rozmieszczeniu i integracji z sieciami obrony przeciwlotniczej, np. SAMP/T czy Mistral. Charakteryzuje się niskimi wymaganiami logistycznymi i minimalną liczbą personelu. VL MICA jest używany przez siły zbrojne wielu krajów, m.in. Omanu, Maroka, Indonezji, Egiptu, ZEA, Singapuru i Kataru, na lądzie i okrętach (np. korwety Sigma, Gowind, Khareef). Testy, rozpoczęte w 2001 roku, potwierdziły jego skuteczność, m.in. w niszczeniu celów na odległości 10–15 km. Wprowadzenie wersji NG w 2024 roku zwiększyło możliwości systemu, szczególnie w zwalczaniu celów stealth.

Co to jest NASAMS?

System NASAMS (National Advanced Surface-to-Air Missile System) to mobilny, sieciocentryczny system obrony przeciwlotniczej krótkiego i średniego zasięgu, opracowany przez norweską firmę Kongsberg Defence & Aerospace we współpracy z amerykańskim Raytheon. Wykorzystuje pociski AIM-120 AMRAAM (Advanced Medium-Range Air-to-Air Missile), pierwotnie zaprojektowane dla lotnictwa, dostosowane do użycia z wyrzutni naziemnych. NASAMS jest przeznaczony do zwalczania szerokiego spektrum zagrożeń powietrznych, takich jak samoloty, śmigłowce, drony, pociski manewrujące oraz precyzyjne środki napadu powietrznego, zapewniając ochronę w każdych warunkach pogodowych.

Pocisk AIM-120 AMRAAM w wersji naziemnej osiąga zasięg do 40 km i pułap do 15 km, zależnie od wariantu (np. AMRAAM-ER wydłuża zasięg). Wykorzystuje aktywną głowicę radiolokacyjną z trybem „wystrzel i zapomnij”, wspartą inercyjną nawigacją GPS/INS oraz dwukierunkowym łączem danych, co pozwala na aktualizację trajektorii w locie i precyzyjne zwalczanie celów manewrujących. Pocisk jest napędzany silnikiem rakietowym na paliwo stałe, osiągając prędkość około 4 Machów. Głowica odłamkowo-burząca z zapalnikiem zbliżeniowym i uderzeniowym zapewnia wysoką skuteczność. System może także integrować inne pociski, np. AIM-9X Sidewinder lub IRIS-T, zwiększając elastyczność.

NASAMS składa się z modułowej architektury, obejmującej centrum dowodzenia i kontroli (Fire Distribution Center – FDC), radar trójwymiarowy (najczęściej Raytheon AN/MPQ-64F1 Sentinel o zasięgu wykrywania do 120 km), wyrzutnie (zazwyczaj 6 pocisków na wyrzutnię) oraz elementy wsparcia logistycznego. Wyrzutnie są montowane na mobilnych platformach, takich jak ciężarówki lub pojazdy terenowe, co zapewnia wysoką mobilność i szybkie rozmieszczenie. Standardowa bateria obejmuje 3–4 wyrzutnie, radar oraz FDC, zdolne do jednoczesnego zwalczania wielu celów (do 72 w jednej salwie przy 12 wyrzutniach). System wykorzystuje technologię sieciocentryczną, umożliwiającą integrację z innymi radarami (np. Giraffe AMB, TPS-77) i systemami obrony, takimi jak Patriot czy SAMP/T, w ramach wielowarstwowej obrony przeciwlotniczej.

Kluczową zaletą NASAMS jest jego zdolność do ochrony 360°, szybki czas reakcji oraz możliwość działania w środowisku o wysokim poziomie zakłóceń elektromagnetycznych. System jest wysoce zautomatyzowany, wymaga minimalnej liczby personelu i oferuje niskie koszty utrzymania. Może być transportowany drogą lądową, morską lub lotniczą (np. samolotem C-130). NASAMS jest używany przez ponad 13 krajów, w tym Norwegię, USA (do ochrony przestrzeni powietrznej Waszyngtonu), Australię, Hiszpanię, Holandię i Ukrainę, gdzie od 2022 roku skutecznie zwalcza rosyjskie pociski manewrujące i drony. Rozwój systemu rozpoczął się w latach 90., a pierwsza wersja weszła do służby w 1998 roku. Kolejne generacje (NASAMS 2 i 3) wprowadziły ulepszenia w zakresie łączności, oprogramowania i integracji nowych pocisków, takich jak AMRAAM-ER, zwiększając zasięg i zdolności przeciwbalistyczne.

Co to jest system Patriot?

System obrony powietrznej Patriot (Phased Array Tracking Radar to Intercept on Target) to zaawansowany, mobilny system przeciwlotniczy i przeciwrakietowy, opracowany przez amerykańską firmę Raytheon (obecnie część RTX Corporation). Używany przez wiele krajów, w tym USA, Polskę i Koreę Południową, służy do zwalczania samolotów, dronów, pocisków manewrujących oraz rakiet balistycznych krótkiego i średniego zasięgu. Patriot jest kluczowym elementem zintegrowanej obrony powietrznej w ramach NATO.

Jego sercem jest wielofunkcyjny radar z układem fazowanym, który nieprzerwanie skanuje przestrzeń powietrzną, wykrywając i śledząc dziesiątki celów jednocześnie, nawet w trudnych warunkach atmosferycznych czy przy zakłóceniach elektronicznych. Radar ten, o imponującym zasięgu, umożliwia precyzyjne naprowadzanie pocisków, co zapewnia wysoką skuteczność w dynamicznych scenariuszach bojowych.

Patriot wykorzystuje różne typy pocisków przechwytujących, dostosowane do specyfiki celów. Starsze wersje były skuteczne głównie przeciwko samolotom, ale nowsze, jak pociski PAC-3, zostały zaprojektowane z myślą o neutralizacji rakiet balistycznych. Najnowsze warianty, takie jak PAC-3 MSE, oferują lepszą manewrowość i większy zasięg, co pozwala na zwalczanie bardziej zaawansowanych zagrożeń. Pociski są wystrzeliwane z mobilnych wyrzutni, które można szybko rozmieścić i skonfigurować, a każda z nich obsługuje kilka pocisków, co zapewnia elastyczność w reagowaniu na ataki z różnych kierunków.

Centralnym elementem systemu jest stanowisko dowodzenia, które integruje dane z radaru, zarządza identyfikacją celów i koordynuje odpalanie pocisków. To zaawansowane centrum umożliwia współpracę z innymi systemami obrony, takimi jak THAAD czy Aegis, tworząc zintegrowaną sieć obrony powietrznej. Cały system jest wysoce mobilny, transportowany na ciężarówkach, co pozwala na szybkie przemieszczanie i dostosowanie do zmieniających się potrzeb operacyjnych.