Spis treści
- Kiedy Turcja kupi Eurofightery?
- Co Niemcy zamierzają zrobić wobec Turcji?
- Wielka Brytania potwierdza poparcie dla sprzedaży samolotów Turcji
- Dyrektor generalny Eurofighter zabiera głos
- Grecja jest sceptyczna co do sprzedaży samolotów Turcji
- Turcja zmierza w stronę autokracji
Kiedy Turcja kupi Eurofightery?
Ktoś by mógł nazwać dążenie Turcji do zakupu samolotów Eurofighter dramatem w odcinkach, który nie wiadomo kiedy się skończy. A była już nadzieja, że Turcja jest bliżej niż dalej, kiedy to kanclerz Scholz w zeszłym roku dał zielone światło na sprzedaż tych samolotów Ankarze, tworząc nowe otwarcie w relacjach po długim okresie wstrzymywania tej decyzji.
Jednak na koniec swojej kadencji rząd Scholz jak informował niemiecki portal Handelsblatt, wstrzymały decyzję o sprzedaży samolotów, co było spowodowane nieprzestrzeganiem przez Ankarę praw człowieka i podstawowych zasad demokratycznych. Apogeum tego miało być zatrzymanie burmistrza Stambułu, który jest w formacji opozycyjnej i jest uważany za jednego z poważniejszych konkurentów politycznych prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana. Scholz opisał aresztowanie burmistrza Stambułu jako „bardzo, bardzo zły znak” dla relacji Turcji z Unią Europejską. Powiedział, że ten ruch jest „przygnębiający dla demokracji w Turcji, ale z pewnością również przygnębiający dla relacji między Europą a Turcją”.
Wydawało się wiec, że sprzedaż jest poważnie zagrożona albo przynajmniej stworzy poważne napięcie w nowej koalicji niemieckich partii CDU/CSU i SDP. Chadecy dawali jednak do zrozumienia, że są za sprzedażą samolotów Turcji.
Mimo tego po kilkunastu dniach od podjęcia decyzji rządu Scholz minister obrony Turcji Yasara Gule pod koniec kwietnia poinformowała, że Turcja prowadzi rozmowy w tej sprawie nie z Niemcami, tylko Wielką Brytanią. Co wydawało się na tyle dziwne, że aby dany kraj mógł zakupić myśliwce Eurofighter, jest potrzebna decyzja wszystkich uczestniczących w programie, w skład grupy wchodzą kolejno: Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania i właśnie Niemcy.
Co ciekawe w kwestii samolotów Eurofighter głos zabrał aresztowany przez Erdogana burmistrz Stambułu, który w kwietniu przed zaprzysiężeniem niemieckiego rządu zaapelował, aby nie blokował dostawy myśliwców Eurofighter do Turcji. Samoloty były „pilnie potrzebne i długo oczekiwane przez nasze siły powietrzne” – głosił wpis opublikowany na koncie Imamoglu na portalu X. Polityk CHP (Republikańska Partia Ludowa) zaapelował, aby decyzję podjąć rząd niemiecki niezależnie od tego, kto obecnie rządzi w Turcji.
„Turcja to nie tylko Erdogan. Turcja jest większa niż Erdogan” – podkreślił, odnosząc się do prezydenta Turcji. „Rządy przychodzą i odchodzą. Interesy narodowe Turcji są cenniejsze niż Erdogan czy Imamoglu”.
Co Niemcy zamierzają zrobić wobec Turcji?
Jak było już wspomniane politycy CDU/CSU dawali do zrozumienia, że Merz zmieni decyzję Scholz o wstrzymaniu sprzedaży samolotów. W czasie spotkania z sekretarzem generalnym NATO Markiem Rutte, Fryderyk Merz poinformował, że będzie kontynuował ścisłą współpracę z Turcją w kwestiach obronności. On i Sekretarz Generalny NATO Marek Rutte są zjednoczeni „mocną wolą dalszego silnego wiązania Turcji z nami jako głównym państwem członkowskim NATO” – powiedział Merz podczas swojej inauguracyjnej wizyty w NATO w Brukseli 9 maja.
Jak kontynuował Merz:
"Turcja chroni obszar znajdujący się na terytorium NATO, którego znaczenia strategicznego nie można przecenić. Dlatego Turcja jest dla nas niezwykle cennym i ważnym partnerem NATO i zrobię wszystko, co w mojej mocy, aby utrzymać i dalej rozwijać to partnerstwo z Turcją w ramach NATO”.
Merz powiedział, że chciałby również przyjąć w niedalekiej przyszłości zaproszenie od prezydenta Turcji Recepa Tayyipa Erdogana. Podczas spotkania z Rutte kanclerz Merz stwierdził, że decyzja w sprawie dostawy Eurofighterów do Turcji musi jeszcze zostać podjęta przez nowy rząd niemiecki.
Wielka Brytania potwierdza poparcie dla sprzedaży samolotów Turcji
Jak podał brytyjski serwis UK Defence Journal cytując odpowiedź parlamentu opublikowaną 30 kwietnia 2025 r., rząd Wielkiej Brytanii potwierdził swoje dalsze poparcie dla potencjalnej sprzedaży samolotów Eurofighter Typhoon Turcji, potwierdzając jednocześnie trwające rozmowy z Niemcami i innymi krajami partnerskimi biorącymi udział w programie.
Odpowiadając na pytanie posła Graeme’a Downie (Partia Pracy), minister obrony Maria Eagle stwierdziła: „Prowadzimy regularne dyskusje z Niemcami na temat szeregu kwestii związanych ze sprzętem i wspólnymi programami. Wielka Brytania popiera perspektywę sprzedaży Eurofightera Typhoona Turcji jako kolejnej platformy myśliwskiej”.
Pomimo tego Eagle zapewnił, że Wielka Brytania nadal omawia sprzedaż ze wszystkimi krajami partnerskimi Eurofighter, w tym z Niemcami.
Dyrektor generalny Eurofighter zabiera głos
Dyrektor generalny Eurofightera, Jorge Tamarit, złożył ważne oświadczenia po targach obronnych w Hiszpanii 13 maja, mówiąc, że firma zwiększyła swoje moce produkcyjne, aby sprostać przyszłemu popytowi, a także bieżącym zamówieniom. W przemówieniu na konferencji przemysłu zbrojeniowego w Madrycie Tamarit stwierdził, że nowe zamówienia mogą pochodzić z Niemiec, a rządy w Turcji i na Bliskim Wschodzie również wykazują zainteresowanie samolotami Eurofighter.
Tamarit podkreślił, że kraje europejskie powinny tworzyć nowe sojusze w momencie, gdy Stany Zjednoczone zwracają się w stronę regionu Indo-Pacyfiku, i stwierdził, że Bliski Wschód oferuje ważne możliwości. Jorge Tamarit opowiedział się za koniecznością współpracy z innymi krajami, w tym z Turcją, w sprawie myśliwców Eurofighter.
Grecja jest sceptyczna co do sprzedaży samolotów Turcji
13 maja premier Grecji Kyriakos Mitsotakis znalazł się wśród pierwszych zagranicznych przywódców, których nowy kanclerz Niemiec Fryderyk Merz gościł w stolicy Niemiec, Berlinie. W czasie wspólnej konferencji po spotkaniu, premiera Grecji Mitsotakisa zapytano, czy zwrócił się do kanclerza Niemiec Merza z prośbą o zawetowanie sprzedaży samolotu Eurofighter Turcji.
Mitsotakis podkreślił, że jako wizytujący premier nie powinien mówić kanclerzowi kraju goszczącego, jak ma zareagować na tę kwestię, ale dał do zrozumienia, że Grecja jest sceptyczna co do sprzedaży samolotów Turcji.
"Mogę powiedzieć, że rozumiem, że istnieje potrzeba sprzedaży takich systemów uzbrojenia [przyp.red. Eurofighterów], należy jednak przestrzegać pewnych warunków. Na przykład w przypadku krajów trzecich, które chcą nawiązać więzi z UE, musi istnieć zgodność z wartościami ze wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa lub - dlaczego nie? - podpisać umowę o współpracy obronnej z Unią Europejską, muszą istnieć pewne ramy, które uwzględniają specyficzne uwarunkowania państw członkowskich. Myślę, że kanclerz to zrozumie i myślę, że możemy omówić niezbędne ustalenia, gdy ten etap zostanie osiągnięty".
Merz nie skomentował jednak bezpośrednio kwestii Eurofightera, po słowach premier Grecji podkreślając jednak, że ważna jest współpraca z państwami trzecimi spoza Europy w zakresie obronności i bezpieczeństwa. Według informacji Deutsche Welle powołującej się na źródła w Berlinie, nowy rząd wydaje się w każdym razie spojrzeć na tę kwestię z pozytywnym nastawieniem.
Turcja zmierza w stronę autokracji
Jeśli Niemcy dadzą zielone świata na sprzedaż samolotów Eurofighter, będzie to bardzo kontrowersyjna decyzja, zwłaszcza że Niemcy przez ostatnie lata bardzo mocno zwracali uwagę na łamanie praw człowieka i zasad demokracji.
Jak wynika z obaw posłów Parlamentu Europejskiego są oni "głęboko zaniepokojeni ciągłym pogarszaniem się standardów demokratycznych w Turcji i nieustannym tłumieniem głosów krytycznych. Posłowie potępiają represje wobec ostatnich pokojowych protestów masowych i ściganie setek demonstrantów w pośpiesznych procesach masowych bez żadnych dowodów popełnienia przestępstwa” – czytamy na stronie internetowej Parlamentu Europejskiego.
Dlatego też jak stwierdzili oni "w obecnych okolicznościach nie można wznowić procesu przystąpienia Turcji do UE, mimo demokratycznych i proeuropejskich aspiracji dużej części społeczeństwa tureckiego".
„Ciągle słyszymy od władz tureckich, że rzekomo są oddane członkostwu w UE i jak ważne jest ożywienie tego procesu ze względów bezpieczeństwa i geopolitycznych, ale coś źle zrozumieli. Członkostwo dotyczy demokracji, a im dalej posuwają się w stronę autokracji — jak niedawno można było zaobserwować w przypadku aresztowania Ekrema Imamoglu — tym bardziej oddalają się od członkostwa w UE” — powiedział Nacho Sánchez Amor.
Niedawno w Turcji doszło do kolejnych masowych aresztowań. Podczas nalotu przeprowadzonego 6 maja aresztowano 208 osób pod zarzutem przynależności do organizacji terrorystycznej. Są oskarżeni o przynależność do ruchu Gülena, który Erdogan uznał za organizację terrorystyczną po nieudanym zamachu stanu w 2016 r. Jak twierdzi poseł Partii Demokratycznej Ömer Faruk Gergerlioglu, większość aresztowanych to najprawdopodobniej studenci.
