Kwestia potencjalnego pozyskania przez Kanadę samolotów JAS-39E/F Gripen w zamian za F-35 zaczyna powoli nabierać kształtów. Prezes Saab Micael Johansson w wywiadzie dla szwedzkich mediów potwierdził, że firma prowadzi rozmowy z Kanadą w sprawie potencjalnej sprzedaży myśliwca JAS-39E/F Gripen. Jak wynika z wywiadu Saab proponuje Gripena jako niezawodną i niezależną alternatywę, oferując lokalną współpracę przemysłową, transfer technologii i pełną zgodność z kanadyjskimi zobowiązaniami obronnymi w ramach NORAD. Niedawny sukces Saaba w zabezpieczeniu kontraktu z Kolumbią wzmocnił również jego pozycję na rynku międzynarodowym.
Ujawnione negocjacje przez Saab oznaczają, że Kanada naprawdę szuka alternatywy dla F-35. W marcu 2025 roku premier Mark Carney zlecił ministrowi obrony Billowi Blairowi przegląd kontraktu na F-35 pod kątem kosztów i alternatyw, takich jak europejskie myśliwce. Decyzja była motywowana napięciami w relacjach z USA, groźbami Donalda Trumpa dotyczącymi przeniesienia miejsc pracy z Kanady do USA oraz obawami o zależność od amerykańskich aktualizacji oprogramowania F-35.
Przypomnijmy, że w marcu 2022 r. Kanada wybrała F-35A jako następcę swoich F-18, planując zakup 88 myśliwców za kwotę 14,2 mld USD, czyli około 161 mln USD za samolot. Kanada wcześniej rozważała myśliwiec Gripen w ramach programu wymiany myśliwca CF-188A/B Hornet, ale ostatecznie wybrała F-35, powołując się na jego zaawansowane możliwości i interoperacyjność z siłami sojuszniczymi. Kanada zapłaciła za 16 samolotów, które mają być dostarczone w 2026 roku, ale rozważa zastąpienie pozostałych 72 egzemplarzy innymi maszynami m.in Gripenami.
Dostawy pierwszych 16 samolotów zaplanowano na 2026 rok, z pełną gotowością operacyjną floty do 2034 roku. Samoloty będą stacjonować w bazach CFB Cold Lake (Alberta) i CFB Bagotville (Quebec), które są modernizowane od 2020 roku. Kanada dostosowała F-35A do swoich potrzeb, dodając m.in. spadochron hamujący do operacji na oblodzonych pasach oraz rozważając instalację sondy do tankowania w locie, kompatybilnej z cysternami CC-150T.
W międzyczasie pojawiły się także informacje, że Kanada wykazują zainteresowanie dołączeniem do europejskiego, programu myśliwca nowej generacji czyli przystąpieniem do GCAP, trójstronnej inicjatywy między Wielką Brytanią, Japonią i Włochami. Możliwość udziału Kanady w GCAP została podniesiona przez brytyjskiego posła Davida Chadwicka z Liberalnych Demokratów. Zapytał się wówczas czy brytyjskie Ministerstwo Obrony było zainteresowane zaproszeniem Kanady do przystąpienia do GCAP. Odpowiedziano wówczas, że państwa członkowskie programu tj, Wielka Brytania, Włochy i Japonia są otwarte na dołączenie nowych członków pod warunkiem, że ich udział w programie nie opóźni harmonogramu.
Saab JAS 39 Gripen to jednosilnikowy myśliwiec wielozadaniowy, który łączy w sobie zaawansowaną technologię z prostotą obsługi i niskimi kosztami eksploatacji - jego cena to ok. 60-80 milionów USD za egzemplarz w zależności od konfiguracji. Pierwszy lot odbył się w 1988 roku, a samolot wszedł do służby w szwedzkich siłach powietrznych w 1997 roku. Obecnie jest używany przez kilka krajów, w tym Szwecję, Węgry, Czechy, RPA i Tajlandię, a Brazylia zamówiła jego najnowszą wersję, Gripen E/F.
JAS 39C/D posiada długość: 14,1 m, rozpiętość skrzydeł: 8,4 m, a wysokość to 4,5 m. Masa własna wynosi ok. 6 800 kg. Maksymalna masa startowa wynosi 14 000 kg. Silnik to Volvo RM12 (licencyjna wersja General Electric F404). Prędkość maksymalna: Mach 2 (ok. 2 470 km/h na dużej wysokości). Pułap wynosi 15 240 m. Zasięg: ok. 3 200 km (z dodatkowymi zbiornikami paliwa). Promień działania: ok. 800 km (w zależności od konfiguracji uzbrojenia)
Samolot posiada radar PS-05/A (w wersji C/D) w stanie wykrywać cele na odległość do 120 km. System fly-by-wire: cyfrowy system sterowania lotem, który zwiększa manewrowość i stabilność. Wyświetlacze HUD i wielofunkcyjne ekrany w kokpicie. Jeśli chodzi o uzbrojenie, to samolot posiada działo Mauser BK-27 kal. 27 mm (wbudowane). Samolot ma 8 punktów podwieszeń z możliwością przenoszenia do 5 300 kg ładunku. JAS 39C/D może przenosić rakiety powietrze-powietrze (np. AIM-9 Sidewinder, IRIS-T, AIM-120 AMRAAM), rakiety powietrze-ziemia (np. AGM-65 Maverick), bomby kierowane (np. GBU-12 Paveway), pociski manewrujące (np. KEPD 350 Taurus w niektórych konfiguracjach).
Cechy szczególną jest krótki czas przygotowania do startu (ok. 10 minut) i możliwość operowania z krótkich pasów startowych, w tym dróg publicznych.
Jeśli chodzi w wersje JAS 39E/F (Gripen NG) to została wprowadzona wprowadzana od 2019 roku i posiada znaczące ulepszenia jak silnik: General Electric F414G. Radar AESA: Raven ES-05, z aktywnym skanowaniem elektronicznym, o większym zasięgu i zdolnościach wykrywania. Zwiększony zasięg i ładowność (maksymalna masa startowa: 16 500 kg). Lepsza integracja z nowoczesnym uzbrojeniem, np. pociskami Meteor.
