Polska prezydencja w Radzie UE: Tarcza Wschód, Instrument SAFE i wzmocnienie gotowości

Spis treści

1. Motto i priorytety polskiej prezydencji w zakresie obronności
2. Tarcza Wschód uznana za priorytet dla bezpieczeństwa UE
3. Instrument SAFE: Do 130 mld EUR dla Polski na modernizację sił zbrojnych
4. Nowe sankcje wobec Rosji
5. Bezpieczeństwo Bałtyku i infrastruktury krytycznej
6. Ochrona granic i walka z migracją hybrydową
7. Współpraca z NATO i partnerstwo z Wielką Brytanią
8. Wsparcie dla Ukrainy
9. Wpływ na przyszłość unijnej obronności
10. Cyberbezpieczeństwo
11. Współpraca międzynarodowa i polityka zbrojeniowa

Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, która trwała od 1 stycznia do 30 czerwca 2025 roku, została określona jako przełomowa, szczególnie w kontekście wzmacniania bezpieczeństwa Europy. W obliczu globalnych wyzwań, takich jak napięcia geopolityczne i zagrożenia ze strony Rosji, Polska przejęła przywództwo w UE, kładąc szczególny nacisk na obronność, jedność oraz konkurencyjność gospodarczą. Raport podsumowujący pt: Osiągnięcia polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, szczegółowo opisuje osiągnięcia Polski w tych obszarach, a poniżej przedstawiono podsumowanie najważniejszych kwestii związanych z obronnością, które zdominowały agendę prezydencji.

Motto i priorytety polskiej prezydencji w zakresie obronności

Motto polskiej prezydencji brzmiało: „Bezpieczeństwo, Europo!”.

Priorytety prezydencji obejmowały:

• Wsparcie wojskowe Ukrainy;
• Intensyfikację działań UE na rzecz przemysłu obronnego i wzmocnienia gotowości obronnej;
• Pogłębienie współpracy UE-NATO;

Polska prezydencja skoncentrowała się na budowaniu bezpieczeństwa Europy w siedmiu kluczowych wymiarach: zewnętrznym, wewnętrznym, informacyjnym, ekonomicznym, energetycznym, żywnościowym i zdrowotnym. Bezpieczeństwo zewnętrzne i obronność stały się fundamentem działań, a Polska miała odegrać kluczową rolę w kształtowaniu unijnej polityki obronnej, szczególnie w kontekście wschodniej flanki UE.

Tarcza Wschód uznana za priorytet dla bezpieczeństwa UE

Podczas polskiej prezydencji nastąpiło nadanie nowej dynamiki unijnej debacie nt. bezpieczeństwa, zgodnie z polską perspektywą strategiczną. Kluczowym sukcesem było uznanie projektu Tarcza Wschód za projekt priorytetowy dla bezpieczeństwa UE – kwalifikujący się do wsparcia ze środków unijnych.

Tarcza Wschód to inicjatywa koncentrująca się na ochronie wschodniej granicy Unii, szczególnie w kontekście zagrożeń hybrydowych i militarnych ze strony Rosji. Tarcza Wschód obejmuje inwestycje w infrastrukturę obronną, systemy monitorowania i zdolności bojowe, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa krajom najbardziej narażonym na zagrożenia ze wschodu, w tym Polsce. Prezydencja podkreśliła, że bezpieczeństwo Europy zaczyna się na jej wschodniej granicy, co zyskało szerokie poparcie wśród państw członkowskich.

Instrument SAFE: Do 130 mld EUR dla Polski na modernizację sił zbrojnych

Jednym z najważniejszych osiągnięć polskiej prezydencji było przyjęcie Instrumentu SAFE (Zwiększenia Bezpieczeństwa Europy), który przewiduje przeznaczenie 150 miliardów euro na inwestycje w europejski przemysł obronny w ramach Rozporządzenia Rady UE 2025/1106.

Program ten, finansowany w formie wieloletnich pożyczek gwarantowanych przez budżet UE, umożliwia wspólne zakupy uzbrojenia, wspierając tym samym konkurencyjność europejskich firm zbrojeniowych, w tym polskiego przemysłu obronnego. SAFE koncentruje się na kluczowych obszarach, takich jak obrona powietrzna i przeciwrakietowa, systemy artyleryjskie, amunicja, drony, systemy satelitarne, sztuczna inteligencja oraz mobilność wojskowa.

Sukcesem było także wprowadzenie elastycznych zasad, które pozwalają na finansowanie istniejących kontraktów, w tym elementów programu Tarcza Wschód. SAFE umożliwił także kompromis w ramach Europejskiego Programu Przemysłu Obronnego (EDIP), wzmacniając sektor zbrojeniowy UE. Program ten wpisuje się w szerszy plan ReArm Europe, który zakłada inwestycje w obronność na poziomie 800 miliardów euro w najbliższych latach, tworząc nowe miejsca pracy i wspierając innowacyjne startupy w sektorze obronnym.

• Szacowane wsparcie dla Polski: 120–130 mld EUR, przeznaczone m.in. na produkcję Borsuków, Piorunów, Krabów oraz realizację Tarczy Wschód.

• Z inicjatywy Polski rozszerzono zakres SAFE: wsparcie zakupów narodowych, udział podwykonawców z państw trzecich, szerszy katalog zdolności objętych pomocą. Rozpoczęto również prace nad projektami wspólnych zamówień w ramach SAFE (joint procurement).

Nowe sankcje wobec Rosji

Polska prezydencja miała odegrać kluczową rolę w przedłużeniu i zaostrzeniu sankcji wobec Rosji, które miały na celu osłabienie rosyjskiej gospodarki w odpowiedzi na jej agresywne działania. Nowe pakiety sankcji skoncentrowały się na sektorze energetycznym i finansowym, ograniczając zdolność Rosji do finansowania działań militarnych. Prezydencja przyczyniła się także do pełnego uniezależnienia UE od rosyjskich paliw kopalnych poprzez wdrożenie mapy drogowej REPowerEU. Dokument ten wyznaczył konkretne kroki do zakończenia importu rosyjskiej energii do 2027 roku, w tym zaprzestanie zawierania nowych kontraktów długoterminowych oraz stopniowe wygaszanie istniejących umów.

Bezpieczeństwo Bałtyku i infrastruktury krytycznej

W odpowiedzi na zagrożenia hybrydowe, takie jak ataki na infrastrukturę energetyczną, polska prezydencja zainicjowała działania na rzecz ochrony Morza Bałtyckiego. W ramach współpracy z NATO utworzono Bałtycką Wartę (Baltic Sentry), a Komisja Europejska opublikowała Plan Działań na rzecz Ochrony Infrastruktury Krytycznej (EU Action Plan on Cable Security). Plan ten obejmuje ochronę kabli elektrycznych, rurociągów gazowych i innych kluczowych elementów infrastruktury morskiej, wzmacniając bezpieczeństwo energetyczne regionu. Polska odegrała kluczową rolę w synchronizacji systemów elektroenergetycznych Litwy, Łotwy i Estonii z siecią kontynentalnej Europy, odłączając je od rosyjskiego systemu, co znacząco zwiększyło stabilność dostaw energii.

Ochrona granic i walka z migracją hybrydową

W dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego Polska zaostrzyła unijne podejście do nielegalnej migracji, uznając ją za zagrożenie hybrydowe, szczególnie w kontekście instrumentalizacji migrantów przez Białoruś i Rosję. Prezydencja doprowadziła do uznania przez Radę Europejską wysiłków Polski w ochronie granicy z Białorusią, co przyczyniło się do zapewnienia bezpieczeństwa całej UE. Wprowadzono nowoczesny Wspólny System Powrotów (Common European System on Returns), który zwiększył efektywność i trwałość procedur odsyłania nielegalnych migrantów. Komisja Europejska zaproponowała także rewizję koncepcji bezpiecznych państw trzecich, ułatwiając współpracę w tym zakresie.

Współpraca z NATO i partnerstwo z Wielką Brytanią

Polska prezydencja wzmocniła więzi UE z NATO, szczególnie poprzez program SAFE, który jest komplementarny wobec działań Sojuszu. Ustalono, że do 2030 roku UE osiągnie pełną zdolność do obrony, a także zawarto strategiczne partnerstwo obronne z Wielką Brytanią. Te działania podkreśliły znaczenie współpracy transatlantyckiej w obliczu globalnych wyzwań bezpieczeństwa.

Wsparcie dla Ukrainy

Polska konsekwentnie podkreślała konieczność pełnego wsparcia UE dla Ukrainy w obliczu rosyjskiej agresji. W czasie prezydencji suma wsparcia dla Ukrainy osiągnęła 150 miliardów euro, co obejmowało pomoc finansową, militarną i humanitarną. Polska odegrała kluczową rolę w koordynowaniu tych działań, wzmacniając solidarność UE wobec państw najbardziej narażonych na rosyjskie zagrożenia.

Wpływ na przyszłość unijnej obronności

Polska prezydencja wytyczyła strategiczne kierunki dla unijnej polityki obronnej na najbliższe lata. Komisja Europejska przyjęła program prac na kolejne pięć lat, w tym Białą Księgę ws. Europejskiej Obronności oraz plan ReArm Europe Gotowości 2030, które opisują kompleksowy program ponownego uzbrojenia UE. Polska skutecznie przekonała państwa członkowskie, że bezpieczeństwo jest warunkiem konkurencyjności gospodarczej, a wschodnia granica UE jest kluczowa dla bezpieczeństwa całego kontynentu.

Polska prezydencja w 2025 roku przyczyniła się do rozwoju Europejskiej Tarczy Demokratycznej, zaproponowanej przez Komisję Europejską, która ma na celu przeciwdziałanie zagranicznej manipulacji informacjami, ochronę demokracji i wsparcie społeczeństwa obywatelskiego. Uruchomiono Europejską Radę Odporności, czyli mechanizm współpracy między państwami, instytucjami UE, społeczeństwem obywatelskim i środowiskiem akademickim, by skuteczniej zwalczać wrogą propagandę. Polska aktywnie działała też na rzecz walki z dezinformacją dotyczącą zmian klimatycznych.

Cyberbezpieczeństwo

Polska prezydencja w Radzie UE w 2025 roku skupiła się również na cyberbezpieczeństwie i rozwoju technologii AI. Opracowano EU Cyber Blueprint, czyli plan reagowania na poważne cyberataki, określający, jak UE może im zapobiegać i na nie odpowiadać. Przyjęto też Apel Warszawski, który kładzie nacisk na lepszą ochronę kabli podmorskich, współpracę cywilno-wojskową w cyberprzestrzeni, dzielenie się informacjami, walkę z brakiem specjalistów od cyberbezpieczeństwa oraz uproszczenie przepisów wspierających innowacje. Dodatkowo, Polska przyczyniła się do Planu na rzecz kontynentu AI, zaproponowanego przez Komisję Europejską, który obejmuje m.in. tworzenie 13 fabryk AI w Europie, w tym jednej w Poznaniu, gdzie trwa już inwestycja warta 400 mln zł, by wzmacniać europejskie możliwości w tej dziedzinie.

Współpraca międzynarodowa i polityka zbrojeniowa

Podczas polskiej prezydencji:

1. Skutecznie współpracowano z państwami bałtyckimi – doprowadzono do wpisania Tarczy Wschód i Bałtyckiej Linii Obrony do Białej Księgi jako projektów krytycznych.
2. Wzmocniono wojskowy wymiar współpracy unijnej w ramach:

• Ensuring Military Capabilities For Urgent Contingencies;

• PESCO Strategic Review;

• Military Aspects of the EU Preparedness Union Strategy;

1. Wdrażano Białą Księgę i strategię EU Preparedness Union również w wymiarze wojskowym.
2. Wypracowano kompromis ws. Europejskiego Programu Przemysłu Obronnego (EDIP) – budżet 1,5 mld EUR na wspólne zakupy, zwiększenie produkcji, rozwój EDTIB i współpracę z Ukrainą.
3. Wprowadzono inicjatywę Defence Readiness Omnibus – pakiet legislacyjny wzmacniający gotowość UE w sytuacjach kryzysowych.
4. Promowano polski przemysł i innowacyjnych technologii obronnych na forum UE.
5. Zwiększono rozpoznawalność polskiego podejścia do innowacji w UE i NATO.
6. Promowano krajowe środowiska naukowo-przemysłowych.
7. Rozwijano sieci kontaktów do projektów w ramach EDF i innych inicjatyw UE.
8. Wskazano rolę unijnych struktur (ENISA, EUCyCLONE, EDA) w koordynacji działań w cyberprzestrzeni.
9. Zacieśniono współpracę cywilno-wojskowej w cyberprzestrzeni.
10. Zidentyfikowano potrzeby krajowej koordynacji międzysektorowej.
11. Najważniejszym wydarzeniem w zakresie obronności podczas polskiej prezydencji było nieformalne spotkanie ministrów obrony państw UE w Warszawie oraz towarzysząca mu
12. Konferencja Wysokiego Szczebla dotycząca Białej Księgi na temat obronności europejskiej – gotowość 2030.

Ministerstwo Obrony Narodowej było także organizatorem międzynarodowych konferencji:

• European Defence Innovation Days (Kraków)

• Digital Baltic 2025 (Gdańsk)

• CyberCo – Konferencja Cyber Dowódców i Ambasadorów (Legionowo)

• Konferencja dotycząca mobilności wojskowej (Warszawa)

Polska Prezydencja, wdrażając zapisy Białej Księgi i ReArm Europe Plan, doprowadziła do uzgodnienia tekstu rozporządzenia dot. Instrumentu SAFE, który został przyjęty przez General Affairs Council.

Na podstawie komunikatu MON i raportu Przełomowa Prezydencja