Jak niejednokrotnie podkreślało kierownictwo MSWiA, regulacja rewolucjonizuje system ochrony ludności i obrony cywilnej. Ustawa koncentruje się na bezpieczeństwie obywateli i zdaniem jej autorów – nie wpływa na swobody obywatelskie.
Po wprowadzeniu stanu wojennego ochrona ludności staje się obroną cywilną
Ustawa określa m.in.
• zadania ochrony ludności w czasie pokoju i w czasie wojny;
• organy i podmioty realizujące zadania ochrony ludności;
• zasady planowania ochrony ludności i obrony cywilnej;
• zasady funkcjonowania systemu wykrywania zagrożeń oraz ostrzegania,
• powiadamiania i alarmowania o zagrożeniach;
• zasady użytkowania i ewidencjonowania obiektów zbiorowej ochrony,
• zasady funkcjonowania i organizację obrony cywilnej oraz
• sposób powoływania personelu do obrony cywilnej.
Konstrukcja systemu ochrony ludności została oparta na już istniejących strukturach. Chodzi o optymalne wykorzystanie potencjału
• krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (szczególnie Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczej Straży Pożarnej),
• struktur zarządzania kryzysowego,
• Systemu Powiadamiania Ratunkowego,
• Państwowego Ratownictwa Medycznego,
• podmiotów leczniczych oraz
• organizacji pozarządowych.
To również przygotowanie organów administracji publicznej do realizacji przewidzianych zadań. Minister spraw wewnętrznych i administracji będzie odpowiedzialny za koordynację funkcjonowania systemu ochrony ludności na poziomie centralnym. W tym zakresie otrzyma wsparcie Rządowego Zespołu Ochrony Ludności.
System ma być nowoczesnym, kompleksowy i całodobowym
Ustawa kładzie duży nacisk na kształtowanie świadomości społeczeństwa oraz promowanie odpowiednich zachowań. Edukacja z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej obejmuje w szczególności przekazywanie wiedzy o potencjalnych i aktualnych zagrożeniach mających wpływ na bezpieczeństwo oraz o zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia. Ponadto przewiduje przeprowadzania szkoleń i z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej m.in. dla urzędów, jednostek samorządu terytorialnego.
W momencie wprowadzenia stanu wojennego i w czasie wojny ochrona ludności staje się obroną cywilną. Będzie mieć na celu ochronę ludności cywilnej przed zagrożeniami wynikającymi z działań zbrojnych i ich następstw.
Zgodnie z ustawą Rada Ministrów będzie przedstawiała Sejmowi i Senatowi sprawozdanie z wykonania ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej co dwa lata do końca kwietnia danego roku kalendarzowego. Pierwsze sprawozdanie z wykonania ustawy przedstawione ma być do końca kwietnia 2026 r.
System ochrony ludności i obrony cywilnej, który powstanie dzięki regulacji, ma być systemem nowoczesnym, kompleksowym i całodobowym i ma być odpowiedzią na możliwe zagrożenia militarne, ale także gwałtowne zagrożenia naturalne, które oddziałują zarówno na ludzi, infrastrukturę i środowisko. Dlatego ważną częścią regulacji są rozporządzenia, w tym mające wejść w życie 1 stycznia rozporządzenie ws. uznawania obiektów budowlanych za budowle ochronne.
W systemie znaczącą rolę będą odgrywały podmioty go budujące i samorządy
W wzmiankowanym rozporządzeniu wskazano m.in. definicję dotychczasowej budowli ochronnej oraz podstawowe i szczegółowe kryteria uznawania obiektów budowlanych za budowlę ochronną.
Innym – projektowanym jeszcze rozporządzeniem – jest rozporządzenie ws. szczegółowej zawartości Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej. Jak wyjaśniał w rozmowie z PAP wiceszef MSWiA Wiesław Leśniakiewicz, Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej będzie kluczowym elementem dystrybucji środków finansowych i będzie określać priorytety wydatkowania środków z Funduszu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej. Rozwiązanie ma ułatwić dystrybucję środków do samorządów i podmiotów, które będą uczestniczyły w tym procesie.
Wiceminister Leśniakiewicz podkreślał, że resort w pierwszej kolejności chciałby ponownie sprawdzić obiekty zbiorowej ochrony, a następnie doprowadzić je do stanu użytkowego. Równolegle ma być budowany system ostrzegania i alarmowania i wzmacniany potencjał Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego i innych podmiotów ochrony ludności.
Założenia ustawy nie były zaakceptowane przez aklamację
Rząd i większość parlamentarna są uważają, że ustawa jest dobra. Tymczasem warto przypomnieć, że była ona krytykowana. I nie tylko przez opozycję, co – w warunkach polskiego życia politycznego – jest zjawiskiem uznawanym za „normalne”.
Rada Legislacyjna wyraziła zastrzeżenia wobec projektu ustawy, wskazując, że problematyka ochrony ludności nie powinna ograniczać się jedynie do zmiany nazwy dotychczasowej obrony cywilnej i dodania pewnych „dodatków”.
Klub Jagielloński analizując założenia rządowego projektu ustawy, wskazywał na poważne wątpliwości dotyczące jej skuteczności i adekwatności w kontekście współczesnych zagrożeń.
Przedstawiciele samorządów, zwłaszcza ze województwa śląskiego, zwrócili uwagę, że projekt ustawy pomija istotne aspekty, takie jak przygotowanie obywateli na sytuacje kryzysowe, co jest kluczowe dla budowania społecznej odporności.
Nie brakowało opinii eksperckich wskazujących, że mimo pilnej potrzeby uregulowania kwestii ochrony ludności i obrony cywilnej, wieloletnich zaniedbań nie da się naprawić jedną ustawą, sugerując konieczność głębszych reform.
Poseł Jarosław Zieliński wypunktował wady rozwiązania. W interpelacji wskazał na kwestie związane z opóźnieniami w procedowaniu ustawy oraz wątpliwości co do jej ostatecznego kształtu i skuteczności. Zieliński jest posłem PiS, więc patrz: jak
Reasumując: należy mieć głęboką nadzieję, że omawiana ustawa przyczyni się do zbudowania, bez zbędnej opieszałości, systemu ochrony ludności i obrony cywilnej.
