- Komisja Obrony Narodowej przyjęła projekt "Bezpieczny Bałtyk", rozszerzający uprawnienia Marynarki Wojennej i Straży Granicznej w ochronie infrastruktury krytycznej.
- Nowe przepisy umożliwią użycie broni w obronie kluczowych obiektów, takich jak Baltic Pipe, oraz pozwolą na szybsze reagowanie na zagrożenia.
- Projekt wzbudził kontrowersje dotyczące roli Prezydenta w wysyłaniu wojsk za granicę.
Projekt ustawy, nazwany w MON „Bezpieczny Bałtyk”, ma strategiczne znaczenie dla bezpieczeństwa polskich interesów na Bałtyku. Jak podkreślił wiceszef MON Paweł Zalewski, jest to odpowiedź na intensyfikację agresywnej polityki Rosji i aktywność tzw. flot cieni na morzu. Nowe regulacje mają usprawnić działania Sił Zbrojnych RP, Straży Granicznej i Policji w powietrzu i na morzu, obejmując zarówno obronę przeciwlotniczą, jak i monitorowanie polskich oraz międzynarodowych wód terytorialnych.
Kluczowym elementem projektu jest możliwość użycia uzbrojenia przez jednostki Marynarki Wojennej i lotnictwa wojskowego. Będzie to możliwe w kilku przypadkach:
- Obrona infrastruktury krytycznej, np. gazociągu Baltic Pipe czy platform wiertniczych.
- Samoobrona.
- Obrona innego statku powietrznego lub okrętu należącego do polskiego wojska, Straży Granicznej lub Policji.
Rozkaz otwarcia ognia w sytuacjach kryzysowych będzie mógł wydać dowódca danego okrętu lub statku powietrznego, ale tylko za uprzednią zgodą Dowódcy Operacyjnego.
Projekt nowelizuje również ustawę o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa. Do katalogu przesłanek do użycia wojska za granicą, obok wsparcia sojuszników czy zwalczania terroryzmu, ma zostać dodany zapis o możliwości użycia wojska w „działaniach na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej”. Co więcej, w przesłankach dotyczących samego pobytu Sił Zbrojnych za granicą, obok udziału w ćwiczeniach czy akcjach ratowniczych, pojawi się zapis o możliwości pobytu wojska w celach realizowania zadań związanych z monitorowaniem bezpieczeństwa zewnętrznego Polski. Ten ostatni zapis, zdaniem ekspertów z MON i Dowództwa Operacyjnego RSZ, jest szczególnie istotny dla Marynarki Wojennej w kontekście efektywnego monitorowania wód międzynarodowych na Bałtyku.
Kontrowersje wokół roli Prezydenta
Propozycja MON spotkała się z wątpliwościami ze strony gen. Adama Rzeczkowskiego reprezentującego BBN oraz polityków opozycji. Głównym punktem spornym jest kwestia udziału Prezydenta w podejmowaniu decyzji o wysyłaniu wojska za granicę. Obecne przepisy stanowią, że o użyciu wojska poza granicami państwa musi postanowić Prezydent, a w przypadku misji zagranicznych, np. do morskich zespołów NATO, to właśnie Prezydent wydaje stosowne postanowienie.
Zgodnie z nowymi propozycjami, okręty Marynarki Wojennej mogłyby być wysyłane na wody międzynarodowe – de facto poza granice kraju – na mocy samej decyzji MON, bez konieczności angażowania Prezydenta. Przedstawiciele MON argumentowali, że takie rozwiązanie pozwoli na szybkie i efektywne działanie oraz reagowanie na zagrożenia, ponieważ proces wydania prezydenckiego postanowienia może trwać nawet ponad miesiąc. Zapewnili jednocześnie, że w kwestii kontyngentów wojskowych prerogatywy Prezydenta pozostają nienaruszalne.
W proteście przeciwko pomijaniu roli Prezydenta w systemie bezpieczeństwa, posłowie PiS, w tym były szef MON Antoni Macierewicz, opuścili salę obrad, co doprowadziło do zerwania kworum i przerwy w posiedzeniu komisji. Po wznowieniu obrad i zebraniu kworum, projekt ustawy został przyjęty z kilkoma poprawkami legislacyjnymi i redakcyjnymi. Za przyjęciem projektu głosowało 20 posłów, przeciw było 7 (w tym posłowie PiS, którzy wrócili na salę).
Doprecyzowanie zasad użycia uzbrojenia i nowe uprawnienia dla Straży Granicznej
Poza kwestiami bezpieczeństwa na Bałtyku, projekt wprowadza również doprecyzowanie zasad użycia uzbrojenia wobec wrogich rakiet w polskiej przestrzeni powietrznej. Zapis ten pozwoli dowódcom niższego szczebla na podjęcie decyzji o strąceniu nadlatującej wrogiej rakiety w sytuacji, gdy dyżurny dowódca obrony powietrznej nie może wydać takiego rozkazu lub nie ma z nim kontaktu. Doprecyzowano także zasady udziału lotnictwa sojuszników w zadaniach patrolowania i obrony polskiej przestrzeni powietrznej.
Kolejną istotną zmianą jest nadanie jednostkom Marynarki Wojennej uprawnień, które obecnie przysługują Straży Granicznej. Dotyczy to m.in. kontrolowania obcych statków, „jeżeli wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub w przypadku przepływu obcych statków i okrętów wojennych”. Z kolei uprawnienia Straży Granicznej, takie jak zatrzymanie statku czy zmuszenie go do zawinięcia do określonego portu, zostaną rozciągnięte na działania związane z ochroną infrastruktury krytycznej.
Projekt ustawy zostanie teraz skierowany do plenarnych obrad Sejmu.
