Rosyjski ogień zniszczył Centrum Pamięci Holokaustu w Babim Jarze k. Kijowa oraz Pomnik Holokaustu w Drobickim Jarze k. Charkowa. Najczęściej na celowniku były ukraińskie miejsca kultu. To aż 178 świątyń – podaje niezależny od Kremla, zagraniczny agent – w rosyjskiej nomenklaturze – portal Ważne Historie (Ważnyje Istorii) za Ministerstwem Kultury Ukrainy. Rosjanie zniszczyli/uszkodzili 165 zabytkowych budowli, 83 teatry i domy kultury, 47 pomników, 37 bibliotek, tyleż muzeów i 12 „innych obiektów”. Obecnie nie jest możliwe uzyskanie wiarygodnych informacji o stanie obiektów dziedzictwa kulturowego znajdujących się na terenach okupowanych. Według międzynarodowych standardów niszczenie dóbr kultury w czasie wojny jest uważane za rodzaj zbrodni wojennej. Pełen obraz zniszczeń dziedzictwa kulturowego Ukrainy przedstawia ta strona internetowa. Zgromadzone dowody zniszczeń mają w przyszłości pomóc w osądzeniu winnych zbrodni wojennych dokonanych na ukraińskiej kulturze na mocy prawa ukraińskiego m.in. przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym w Hadze.
Agresorzy nie tylko niszczą zabytki. Tam, gdzie są okupantami, najzwyczajniej również kradną. Dzieje się tak na terenach przyłączonych we wrześniu putinowskim dekretem. Rosjanie, nawiązując do zwyczajów z czasów II wojny światowej (dla nich Wielkiej Wojny Ojczyźnianej) traktują cudze, jak swoje. Tak „socjalizowali” z muzeum w Melitopolu liczącą sobie 2,3 tys. lat kolekcję złota Scytów. W Mariupolu też zainteresowali się co cenniejszymi zbiorami muzealnymi. Celem jest nie tylko to co jest ważne dla ukraińskiej kultury, a co stoi na ziemi lub zgromadzono w muzeach. Ważne Historie podkreślają, że ataki na ukraińskie dziedzictwo kulturowe przeprowadzane są także w… internecie. Wiele z zasobów w necie przeniesiono na bezpieczne serwery znajdujące się poza Ukrainą.
Odbudowanie zniszczonych dobór to dalsza perspektywa. W pierwszej kolejności Ukraińcy będą musieli odbudować infrastrukturę przemysłową i krytyczną, osiedla mieszkaniowe, szpitale itd. Przyjdzie kolej i na podnoszenie z ruin obiektów dziedzictwa kulturowego. Eksperci mają świadomość, że będzie to trudne zadanie. Nie tylko, że kosztowne. Ukrainie brakuje architektów-konserwatorów. Trzeba będzie ich wykształcić, a nim to stanie się korzystać z pomocy zagranicznych fachowców. Ukraina liczy na pomoc zagranicy. Na konkrety trzeba będzie poczekać do zakończenia wojny i oszacowania strat. Już są jednak deklaracje pomocy. Zbombardowany teatr w Mariupolu, symbol katastrofy humanitarnej (bo w gmachu schroniły się tysiące ludzi) będzie odbudowany na koszt rządu włoskiego.
