5 sierpnia 2025 roku Ministerstwo Obrony Białorusi złożyło w niższej izbie parlamentu projekt ustawy „O zmianach w ustawach dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa militarnego i obrony”. Dokument ten wprowadza istotne modyfikacje w przepisach dotyczących stanu wojennego, dostosowując je do obecnej doktryny wojskowej kraju. Kluczowym elementem projektu jest rozszerzenie listy zagrożeń militarnych, które mogą stanowić podstawę do wprowadzenia stanu wojennego. Wśród nich znalazło się uznanie ataku na dowolne państwo członkowskie Państwa Związkowego, w tym Rosję, za podstawę do wprowadzenia nadzwyczajnych środków na terytorium Białorusi.
Zmiany te wynikają z traktatu o utworzeniu Państwa Związkowego, podpisanego przez Białoruś i Rosję w 1999 roku, który zakłada ścisłą integrację w dziedzinie polityki, gospodarki i obronności. Nowe przepisy precyzują również role prezydenta, Rady Bezpieczeństwa, Sztabu Generalnego oraz sił zbrojnych w zapewnianiu bezpieczeństwa militarnego, a także określają warunki, w jakich możliwe jest wprowadzenie ograniczeń praw obywatelskich i mobilizacji.
Jak wyglądało prawo o stanie wojennym przed zmianami?
Dotychczasowe prawo białoruskie dotyczące stanu wojennego koncentrowało się głównie na zagrożeniach bezpośrednich, takich jak atak zbrojny na terytorium kraju lub poważne destabilizacje wewnętrzne. Wprowadzenie stanu wojennego wymagało wystąpienia konkretnych okoliczności, takich jak agresja zewnętrzna lub powstanie zbrojne wewnątrz kraju. Przepisy nie przewidywały jednak możliwości reakcji na działania zbrojne wymierzone w sojusznika, takiego jak Rosja, bez bezpośredniego zaangażowania terytorium Białorusi.
W 2023 roku pojawiły się już sygnały, że Białoruś przygotowuje się do rozszerzenia podstaw do wprowadzenia stanu wojennego. Projekt ustawy z tamtego okresu, który przeszedł przez obie izby parlamentu, przewidywał możliwość wprowadzenia stanu wojennego w przypadku ataku na Białoruś lub wykorzystania terytorium innego państwa do ataku na kraj.
Co oznaczają nowe przepisy?
Nowe regulacje, które weszły do parlamentu w 5 sierpniu 2025 roku, idą o krok dalej, formalnie łącząc bezpieczeństwo Białorusi z bezpieczeństwem Rosji w ramach Państwa Związkowego. Oznacza to, że Białoruś mogłaby wprowadzić stan wojenny w odpowiedzi na ukraińskie ataki na rosyjskie cele wojskowe, nawet jeśli terytorium Białorusi nie byłoby bezpośrednio zagrożone. Tego rodzaju zapis budzi obawy, że Mińsk może zostać wciągnięty w otwarty konflikt z Ukrainą pod pretekstem „obrony sojusznika”.
Zmiany te mogą mieć kilka potencjalnych konsekwencji:
- Zacieśnienie sojuszu z Rosją: Nowe prawo wzmacnia militarne powiązania Białorusi z Rosją, co jest zgodne z podpisaną w grudniu 2024 roku umową o wzajemnych gwarancjach bezpieczeństwa, umożliwiającą rozmieszczenie rosyjskich baz wojskowych na terytorium Białorusi. Wspólne manewry „Zapad-2025”, zaplanowane na wrzesień 2025 roku, dodatkowo podkreślają zacieśnianie współpracy wojskowej.
- Ryzyko eskalacji konfliktu z Ukrainą: W kontekście regularnych ataków ukraińskich sił zbrojnych na rosyjskie cele, nowe przepisy stwarzają ryzyko, że Białoruś może zostać formalnie zaangażowana w wojnę przeciwko Ukrainie. Może to obejmować dostarczanie zasobów, wsparcie logistyczne, a w skrajnym przypadku – wysyłanie białoruskich żołnierzy na front.
- Wewnętrzna kontrola i tłumienie opozycji: Wprowadzenie stanu wojennego daje władzom Białorusi szerokie uprawnienia do ograniczania praw obywatelskich, w tym wolności słowa, zgromadzeń czy dostępu do informacji. W połączeniu z innymi zapisami, takimi jak uznanie zamachu na życie prezydenta Łukaszenki za zagrożenie militarne, nowe prawo może być narzędziem do tłumienia wszelkich form oporu wobec reżimu.
