Czy się różni order od odznaczenia (odznak raczej nie trzeba definiować)?
ORDER JEST NAJWYŻSZYM WYRÓŻNIENIEM NADAWANYM WYŁĄCZNIE…
przez głowę państwa za wybitne zasługi dla państwa i jego instytucji. Natomiast odznaczenie, to zbiorcze określenie na wyróżnienia nadawane nie tylko przez głowę państwa, ale także parlament, ministerstwa oraz organizacje i instytucje. Czyli: order to najwyższa forma wyróżnienia osoby fizycznej (prawnej, zbiorowości itp.), a odznaczenie to wyróżnienie nieco mniejszej, ale równie zaszczytnej, rangi. Przy czym order może być jednocześnie odznaczeniem, ale odznaczenie nie będzie orderem. Skomplikowane? Troszkę.
Do niedawne wszystkie współczesne polskie ordery i odznaczenia wojskowe miały kształt krzyża. Z początkiem XXI w. pojawiły się gwiazdy. Wojskowe nie znazy, że wyłącznie dla żołnierzy. Takie wyróżnienia przyznawane są także cywilom, jednakoż za zasługi związane z wojskowością i obronnością. Wojskowy może być wyróżniony orderem/odznaczeniem cywilnym, ale te w tym mini-przeglądzie pominiemy.
W III RZECZPOSPOLITEJ MAMY DWA NAJWYŻSZE ORDERY…
wojskowe, nadawany w czasie pokoju – trzyklasowy Order Krzyża Wojskowego (OKW) – ustanowiony za prezydentury Lecha Kaczyńskiego – oraz w czasie wojny/lub tuż po niej – legendarny Order Virtuti Militari (OVM).
OKW jest nadawany żołnierzom Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz osobom cywilnym za wybitne czyny bojowe połączone z wyjątkową ofiarnością i odwagą (w czasie działań bojowych przeciwko aktom terroryzmu w kraju oraz podczas misji wojskowych poza granicami kraju) oraz za „okazanie niezwykłego męstwa”.
OKW nadawany jest jako Krzyż Wielki (m.in. za uratowanie życia „wielu osób”), Krzyż Komandorski (m.in. za uratowanie życia „kilku osób”) i Krzyż Kawalerski (m.in. za uratowanie życia „jednej osoby). Nikt jeszcze nie został wyróżniony przez Prezydenta RP OKW I klasy. „Komandorem” udekorowano 58 (głównie) żołnierzy, a „kawalerem” – 182. Jeśli komuś wydaje się, że KKW jest przypisany tylko dla oficerów, to jest w błędzie. Wśród kawalerów KKW jest plut. Robert Kowalski. Będąc w Afganistanie, 14 sierpnia 2007 r., plutonowy z narażeniem własnego życia udzielał pomocy rannemu koledze, osłaniał jego ewakuację przed ogniem talibów.
Order Virtuti Militari jest przyznawany tylko w czasie, gdy Polska uczestniczy w wojnie lub maksymalnie w pięć lat po jej zakończeniu. Zaistniał 22 czerwca 1792 r. i miał kształt owalu. Więcej o historii o tym najwyższym odznaczeniu wojskowym (można zaryzykować tezę, że kawalerowie OKW, z całym szacunkiem dla jego rangi, woleliby być kawalerami OVM) można przeczytać w tym miejscu.
W Portalu Obronnym przypomnijmy, że OVM ma pięć klas, jako Krzyż: Wielki, Komandorski, Kawalerski, Złoty i Srebrny. O tym, że jego kawalerowie byli dumni z wyróżnienia niech świadczy to, że OVM nosili jako nawet polowych mundurach. Ciężko jest zliczyć, ile osób otrzymało VM. Był czas, gdy OVM nadawał…car Rosji (będący formalnie królem Polski).
Po 1945 r. emigracyjny Londyn nadawał VM, a ludowa Warszawa przerobiła zasady przyznawania orderu na swoją modłę. Dostał go nawet (bo nie miał w kolekcji) Leonid Breżniew. I to długo, długo po zakończeniu II WŚ. W 1990 r. powrócono do zasad przedwojennych i (bez wchodzenia w szczegóły) uznano honorowanie OVM w czasach PRL za niebyłe. Szacuje się, że VM przyznano ok. 20 tys. osób.
ORDERY ORDERAMI, ALE ODZNACZENIA TEŻ SĄ CENNE…
bo też są symbolem nieprzeciętnego zaangażowania w sprawę lub wykazaną odwagę. A mamy dość sporo odznaczeń wojskowych. Część z nich już nie jest nadawana, bo minęło pięć lat od zakończenie uczestnictwa polskiego żołnierza w działaniach nie będących wojną, czyli różnych misjach wojskowych. A oto lista wojskowych odznaczeń (poza wcześniej wymienionymi):
• Wojskowy Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Morski Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Lotniczy Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Wojskowy Krzyż Zasługi,
• Morski Krzyż Zasługi,
• Lotniczy Krzyż Zasługi.
W katalogu odznaczeniowym są też „gwiazdy”. Przykład wzięty bodaj z US Army. Przyznawane są za za udział w operacjach wojskowych poza granicami Polski. Są to:
• Gwiazda Afganistanu,
• Gwiazda Czadu,
• Gwiazda Iraku,
• Gwiazda Konga,
• Gwiazda Morza Śródziemnego i
• Gwiazda Załóg Lotniczych. Ta ostatnia nadal może być nadawana, bo jak widać odznaczenie nie zostało przypisane do konkretnej misji wojskowej.
Gdyby Polska znalazła się w stanie wojny, to oprócz VM bohaterzy mogliby liczyć na Krzyż Walecznych i (trzyklasowy) Krzyż Zasługi z Mieczami.
A na co mogą liczyć, poza zaszczytem i splendorem, odznaczeniu orderami wojskowymi?
Odznaczeni OVM i OKW mają m.in. prawo do: dożywotniej renty (w wymiarze zależnym od klasy Orderu), dodatku do emerytury w wysokości 50 proc. kwoty bazowej i… pochówku na koszt państwa z wojskowymi honorami, czyli wojskową orkiestrą i pododdziałem kompanii honorowej... Zmarły kawaler VM ma prawo mieć na nagrobku informację o tym, że został odznaczony najbardziej cenionym polskim odznaczeniem wojskowym. Najliczniej jednak, w naszej historii, żołnierzy byli - cytując klasyka - odznzaczani drewnianymi krzyżami...
